Nog tot en met 31 mei neemt een wandelroute door het centrum van Brussel je mee langs een twintigtal van Jean-Michel Folons mooiste sculpturen. De route brengt je langs enkele van de meest iconische locaties van de hoofdstad: de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen, de Kunstberg, het Koningsplein en de Kleine Zavel.
We beginnen onze verkenning in de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen. Deze is tijdelijk omgevormd tot een echte Allée des Pensées. Hier vind je 10 bronzen beelden die door Folon gemaakt werden tussen 1996 en 1999. De Pensées nemen een belangrijke plaats in Folons sculpturale oeuvre in; hij maakte er tientallen exemplaren van. Ze hebben allemaal hetzelfde anonieme lichaam maar telkens met een ander hoofd dat bestaat uit variaties uit een verzameling heterogene gebruiksvoorwerpen.
Door een lichaam met een object te associëren, creëerde Folon een nieuwe entiteit – irrationeel en verrassend, stimulerend en speels. De betekenis van die Pensées komt pas echt tot uiting wanneer ze bij elkaar staan. Voor die Allée des Pensées putte Folon inspiratie uit de rijen sfinxen die hij in Karnak (Egypte) had bewonderd en die veel indruk op hem hadden gemaakt. Ze passen perfect in de regelmatige plattegrond van de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen. Dat meesterwerk van architect Jean-Pierre Cluysenaar is een van de oudste winkelgalerijen van dat type ter wereld (1847).
De Deuxième Pensée, in de vorm van een vork, is geplaatst voor restaurant L’Ogenblik. Een knipoog naar het feit dat Folon bij zijn bezoeken aan Brussel graag in dat restaurant dineerde.
Het leven is een reis
Iets verderop kijkt een bronzen reiskoffer uit over de bloemperken van de Kunstberg. Partir, een werk in brons uit 2002, benadrukt de symmetrie van de in 1957 door de Belgische landschapsarchitect René Péchère ontworpen tuin. Het beeld doorheen de koffer met daarin een schip, biedt een mooi perspectief op het lager gelegen deel van de stad en op de prachtige gotische toren van het Brusselse stadhuis.
Het vertrek van een vertrouwde plek is trouwens iets wat Jean-Michel Folon altijd heeft beziggehouden. Folon werd geboren in Brussel op 1 maart 1934. Op twintigjarige leeftijd begint hij aan een studie industriële vormgeving in La Cambre, kort voordat hij in 1955, op zijn 21ste, de vertrouwde gezinswoning inruilt voor de buitenwijken van Parijs om in Frankrijk zijn geluk te beproeven. Zijn hele carrière lang leefde hij als een vrij man, die in geen enkel vakje wilde passen en wiens motto luidde: “Het leven is een reis.” De bronzen koffer is dan ook een echte uitnodiging om te reizen.
In een van de neoklassieke arcades van het Koningsplein staat L’Envol, een monumentale sculptuur van Jean-Michel Folon. Ze neemt de gedaante aan van zijn iconische blauwe mannetje, een soort Jan met de pet, met wie iedereen zich kan identificeren. Het personage kijkt omhoog naar de hemel en naar het Magritte Museum, waar momenteel een tentoonstelling met werk van Magritte en Folon te zien is. Hoewel hij 36 jaar ouder was en Folon nooit ontmoet heeft, drukte Magritte zijn stempel op Folon en zette hij hem op het pad van het imaginaire en het mysterie in de kunst.
De Kleine Zavelsquare is ongetwijfeld een van de pareltjes van de Brusselse binnenstad. De tuin in neorenaissancestijl is versierd met standbeelden van enkele van de grootste Belgische kunstenaars uit de 19de eeuw. De vijf sculpturen van Jean-Michel Folon verstoren geenszins de compositie van de tuin; ze zorgen zelfs voor extra cachet.
In 1995, toen hij al enkele jaren actief was als beeldhouwer, koos Folon de Kleine Zavel om er zijn werk aan het publiek te tonen. Dat plein in het hart van zijn geboortestad was hem bijzonder dierbaar. Bij de ingang van het park valt meteen de man die een boek leest op een bankje op. Je me souviens, een werk in brons uit 2003, is een van Folons populairste sculpturen. Het is meer dan zomaar een standbeeld, het is een ware installatie waarin bezoekers een actieve rol kunnen spelen. Het werk is een eerbetoon van Folon aan de grote Italiaanse journalist Indro Montanelli (1909-2001).
Het lijkt wel alsof het standbeeld tussen het lezen van twee pagina’s door stiekem opkijkt naar Femme-oiseau, een bronzen beeld uit 1993. Folon vertelde dat hij op slag verliefd was geworden op een klein prehistorisch beeld uit de Cycladencultuur in het Metropolitan Museum te New York. Telkens als hij het museum bezocht, zocht hij het beeldje op. De frontaal opgestelde, strenge vrouwenfiguur met vogelkop is een eerbetoon van Folon aan dat oud-Griekse afgodsbeeld uit lang vervlogen tijden.
Zoals veel kunstenaars en schrijvers was Folon een kattenliefhebber; hij had er veel en hij nam ze overal mee. Zijn grote Chat (1996) beeldt hij uit met een geruststellende, rustgevende uitstraling. De imposante kat ligt op het grasperk, in de schaduw van een grote boom, een plek die een kat van nature zou kiezen.
L’amour fou, uit 1993, is een van Folons vroegste sculpturen. Het ontstond eerst als houtsnijwerk uit een slanke houten balk en later werd er deze bronzen versie van gegoten. De titel verwijst naar het hartvormige gezicht dat een intens poëtisch gevoel opwekt.
Over Oiseau, uit 1993, zei Folon: “Als ik niet de man was die op mijn afbeeldingen staat afgebeeld, dan zou ik graag de vogel zijn. Ik wil altijd vliegen, bewegen, in dialoog gaan met de wind.” Rond 1990 sneed Jean-Michel Folon met een keukenmes een vogelkop uit een borstelhandvat. Daarna hield hij niet meer op met beeldhouwen.
Folon. A journey in Brussels
Wil je nog meer werken van Jean-Michel Folon ontdekken? In het Magritte Museum kan je nog tot 21 juli 2024 naar een tentoonstelling die bruggen slaat tussen het werk en de beeldtaal van deze twee grote Belgische kunstenaars, met aandacht voor hun overeenkomsten en hun bijzonderheden. Folon verkende steeds weer nieuwe kunsttechnieken en was een verwoed verzamelaar van allerlei (gevonden) voorwerpen. Folon Insolite (tot 29 september 2024) in het Autrique-huis, een van Victor Horta’s eerste huisontwerpen, belicht dit miskend en boeiend aspect van Folon. Het Design Museum Brussels toont tot 15 september 2024 werk dat Folon maakte voor Olivetti. Het beroemde Italiaanse concern liep niet alleen voorop qua technologische innovatie, maar ook op artistiek en sociaal vlak. Tijdens de expo duik je in de wereld van het reclameontwerp uit een tijd van grote maatschappelijke ontwikkelingen.
Naast de tentoonstellingen die het leven en werk van Folon in de kijker zetten zijn er ook een aantal boeken die je kennis laten maken met het werk van deze Belgische kunstenaar. Folon. Beeldhouwer geeft een mooi overzicht van het grafische werk en de beeldhouwwerken van Folon. Magritte-Folon presenteert een bijzondere visuele dialoog tussen twee wereldberoemde schilders.
Folon museum
In oktober 2000 opende Folon zijn eigen museum in de kasteelhoeve van het kasteel van Terhulpen, op zo’n 20 minuten van Brussel. Aan de hand van zo’n 350 werken kan je er kennismaken met het rijke oeuvre van de kunstenaar.